سابقه تاریخی
خداآفرین تا سال ۱۳۸۹ یکی از بخش‌های شهرستان کلیبر بود که در اواخر این سال با مصوبه هیأت دولت از این شهرستان جدا و به فرمانداری ارتقا یافت. خداآفرین بدون شک از مناطق قدیمی محسوب می شود با مراجعه به آثار کشف شده و منابع تاریخی می توان به قدمت دیرینه این منطقه اشاره کرد وجود پل‌های خداآفرین بر اساس استنادهای تاریخی ما را به دوران قبل از میلاد مسیح می‌برد، عده‌ای هم عقیده براین دارند که خداآفرین جزوی از خواستگاه قوم رس (اقوامی که در قرآن اشاره شده است) و مجموعاً بیش از صد شهر در حوالی رود ارس وجود داشته است واین منطقه تحت سلطنت قوم اورارتو بوده که بر مناطق ارمنستان کنونی، قسمتی از آناتولی، آذربایجان وقفقاز حکم فرمایی داشته اند.
موقعیت جغرافیایی
شهرستان خداآفرین با وسعت ۱۵۲۵ کیلومتر مربع (۳٫۳ درصد مساحت استان) از سمت شمال با کشور جمهوری آذربایجان، از سمت شرق با استان اردبیل، از سمت غرب با شهرستان جلفا و از سمت جنوب با شهرستان‌های کلیبر و ورزقان هم‌مرز است.
تقسیمات کشوری
طبق آخرین تقسیمات کشوری شهرستان خداآفرین دارای سه بخش به نام‌های مرکزی (شامل دهستان‌های کیوان و بسطاملو)، گرمادوز (شامل دهستان‌های گرمادوز غربی و گرمادوز شرقی) و منجوان (شامل دهستان‌های منجوان غربی، منجوان شرقی و دیزمار شرقی)، یک نقطه شهری به نام خمارلو و ۲۰۴ آبادی می‌باشد.
جمعیت
براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰، جمعیت شهرستان خداآفرین در حدود ۳۴۹۷۷ نفر (۰٫۹ درصد جمعیت استان) و جمعیت مرکز این شهرستان ۱۶۵۹ نفر برآورد شده است. جمعیت شهری این شهرستان ۱۶۵۹ نفر و جمعیت روستایی آن ۳۳۳۱۸ نفر و تعداد خانوار آن ۸۲۱۲ خانوار است.
اقلیم و آب و هوا
خداآفرین در شمال شرقی استان آذربایجان شرقی بین رشته کوه‌های جنگلی قره‌داغ و رشته کوه‌های قفقاز واقع شده است. بیش از ۸۶ درصد از وسعت اراضی شهرستان خداآفرین را جنگل‌ها و مراتع تشکیل می‌دهند. این شهرستان دارای تابستان‌های معتدل و کوه‌های جنگلی پوشیده از درخت بوده و اکثر اراضی مستعد کشاورزی در این منطقه قرار گرفته اند.
وضعیت اقتصادی
با وجو سد بزرگ خداآفرین، جنگل‌ها و مراتع وسیع و اراضی مستعد کشاورزی، پایه اقتصاد این شهرستان کشاورزی و دامداری است و اکثر اهالی آن در این بخش مشغول به فعالیت هستند. همچنین با تاسیس منطقه آزاد تجاری- صنعتی ارس که بخشی از آن در محدوده شهرستان خداآفرین واقع شده زمینه برای فعالیت‌های اقتصادی، تجاری و سرمایه‌گذاری در این شهرستان فراهم شده است.
نقاط تاریخی و دیدنی
پل‌های تاریخی خداآفرین، برج شش ضلعی قارلوجه (واقع در قشلاق قارلوجه در کنار رود ارس)، عمارت تاریخی آینالو (باقیمانده از دوران قاجاریه)، کانتور وینق (در ورودی ده وینق و بربلندی کوهی که به رود ارس و قسمت قره داغ و راههای ساحلی ارس اشراف دارد)، تفرجگاه آینالو.
